घरगुती औषधांतील इंग्रजी शब्दांचे मराठी पर्याय (अकारविल्हे रचलेले)

“घरगुती औषधे”, लेखकः वैद्यतीर्थ कृष्णाजी नारायण तथा आप्पाशास्त्री साठे, आयुर्वेद भवन, काकडेवाडी, मुंबई ४००००४, प्रथमावृत्तीः डिसेंबर १९२२, आवृत्ती १६ वी, सनः २००३, किंमतः रु.१५०/- फक्त, ह्या पारंपारिक औषधींच्या पुस्तकात दिलेले, अकारविल्हे रचलेले, इंग्रजी शब्दांचे मराठी पर्याय.

वैद्यकीय शब्द

अक्र	पर्यायी मराठी शब्द	इंग्रजी शब्द
१	अंकोल	Alangium Lamarekii
२	अंजीर	Ficus Carica
३	अक्कलकारा	Spilanthes Olearacca
४	अगस्ता	Sesbania Grandiflora
५	अडुळसा	Adhatoda Vasica
६	अतिविष	Aconitum Heterophyllum
७	अननस	Bromelia Ananas
८	अमरवेल, आकाशवेल	Cussuta Reflexa
९	अर्जुन सादडा	Terminalia Arjuna
१०	अळू	Colocasia Antiquorum
११	अशोक	Saraca Indica
१२	आंबा	Magnifera Indica
१३	आंबाडा	Spondias Mangifera
१४	आंबेहळद	Curcuma Amada
१५	आघाडा	Achyranthes Aspera
१६	आपटा	Bauhinia Racemosa
१७	आम्लवेतस	Citrus
१८	आले	Zingiber Officinale
१९	आवळा	Phyllanthus Embelica
२०	आस्कंद	Withania Somnifera
२१	आहाळीव	Lepidium Satvum
२२	इंद्रजव	Holarrhena Antidysenterica
२३	इंद्रावण	Citrullus Colocynthis
२४	इसबगोल	Platago Ovata
२५	ईडलिंबू	Citrus Limonum
२६	उंडीण	Colophyllum Inophyllum
२७	उंबर	Ficus Glomerata
२८	उडीद	Phascolus Radiata
२९	उन्हाळी, शरपुंखी	Tephrosia Porpurea
३०	उपलसरी	Hemidesmus Indicus
३१	ऊस	Saccharum Officinarum
३२	एरंड	Ricinus Communis
३३	ओवा	Carum Copticum
३४	ओव्याचे फूल	Thymol
३५	कंकोळ	Piper Cubeba
३६	कचरा	Scirpus
३७	कचोरा	Curcuma Zedoaria
३८	कडुनिंब	Azadirachta Indica
३९	कडूकवठी	Hydnocarpus Wightiana
४०	कडूजिरे	Vernonia Anthelmintica
४१	कण्हेर	Nerium Odorum
४२	कपिला	Maleotus Phillippenisis
४३	कमळ	Nelumbium Speciosum
४४	करंज	Pongamia Glabra
४५	करडई	Carthamus Tinctorius
४६	कलिंगड	Citrullus Vulgaris
४७	कवठ	Feronia Elephantum
४८	कांचन	Bauhinia Veriegata
४९	कांदा	Allium Cepa
५०	काकडशिंगी	Rhus Kakrasingi
५१	काकडी	Cucumis Utilissimas
५२	काजू	Anacardium Occidentale
५३	कानफुटी	Cardiospermum Helicacabum
५४	कापूर	Cinnamomum Camphora
५५	कापूस	Gossypiom Herbaceum
५६	कार्ले	Momordica Charantia
५७	काळादाणा	Ipomoea Hederacea
५८	किराईत	Swertia Chirata
५९	कुचला	Strychnos Nux Vomica
६०	कुटकी	Celsia Coromandeliana
६१	कुडा	Holaarrhena Antidysenterica
६२	कुरडू	Celosia Argentea
६३	कुळीथ, हुलगे	Dolichos Biflorus
६४	केळे	Musa Sapientum
६५	केशर	Crocus Sativus
६६	कोकंब, आमसूल	Garcinia Indica
६७	कोरफड	Aloe Indica
६८	कोरांटी	Barleria Prion
६९	कोष्ट, उपलेट	Aplotaxis Arculata
७०	कोष्टकोळिंजन	Alpinia Galangal
७१	कोहळा	Benicassa Cerifera
७२	कौंडळ	Trichosanthes Palmata
७३	खजूर	Phoenix Dactyliefra
७४	खर्बूज	Cucumis Melo
७५	खसखस	Papaver Somniferum
७६	खाजकुहिली	Macuna Pruriens
७७	खुरासनी ओवा	Hyoscyamus Repiculatus
७८	खैर	Acacia Catechu
७९	गवती चहा	Andropogon Citratus
८०	गुग्गुळ	Balsamodendron Mukul
८१	गुलाब	Rose Centifolia
८२	गुळवेल	Tinospora Cordifolia
८३	गेळफळ	Randia Dumetorum
८४	गोखरू	Tribulus Terrestris
८५	चंदन	Santalum Album
८६	चनेगीचे क्षुप, कासमर्द	Cassia Occidentalis
८७	चाफा, खुरचाफा	Michelia Champaca
८८	चारोळी	Buchanania Latifolia
८९	चिंच	Tamarindos Indica
९०	चिकणा	Sida Cordifolia
९१	चित्रक	Plum Bago Zeylanica
९३	चोपचिनी	Smilax china
९४	जटामांसी	Nardostachys Jatamansi
९५	जवस, आळशी	Linum Usitatissimum
९६	जांभूळ	Eugenia Jambolana
९७	जाई	Jasminum Auriculatum
९८	जायपत्री	Myristica Fragrans
९९	जायफळ	Myristica Fragrans
१००	जासवंद	Hibiscus Rosa-Sinensis
१०१	जिरे	Cuminam Cyminum
१०२	ज्येष्ठमध	Glyryrrhiza Glabra
१०३	झेंडू	Calendula Officinalis
१०४	टाकळा	Cassia Tora
१०५	टेटू	Oroxylum Indicum
१०६	डाळिंब	Punica Granatum
१०७	तरवड	Cassia Auriculata
१०८	तांदुळजा, चवराईची भाजी	Amaranthus Bittum
१०९	तालीमखाना	Hygrophila Spinosa
११०	तालीसपत्र	Taxas Baccata
१११	तिरफळ, चिरफळ	Xanthoxylam Rhedsa
११२	तीळ	Sesamum Indicum
११३	तुळस	Ocimum Sanctum
११४	दगडी पाषाणभेद	Saxifraga Ligulata
११५	दवणा	Artemisia Sieversiana
११६	दारूहळद	Berberis Aristata
११७	दालचिनी	Cinamomum Cassia
११८	दूर्वा	Cynodon Dactylon
११९	देवदार	Pinus Deodora
१२०	देवदाली	Luffa Echinata
१२१	द्राक्षे, मनुका	Vitis Vinifera
१२२	धने	Coriandrum Sativum
१२३	धमासा	Fagonia Arabica
१२४	धायटी	Woodfordia Floribunda
१२५	धोत्रा	Dhattura Stramonium
१२६	नागकेशर	Mesua Ferrea
१२७	नागरमोथ	Cyperus Scariosus
१२८	नागवल्ली, विड्याचे पान	Piper Betle
१२९	नारळ	Cocos Nucifera
१३०	निर्गुंडी	Vitex Nirgundi Trifolia
१३१	निर्मळी	Strychnos Potatorum
१३२	निलगिरी	Eucalyptus Globulus
१३३	निवडुंग	Euphorbia Antiquorum
१३५	निशोत्तर	Ipomoea Turpethum
१३६	नीलकमल	Nymphoea Stellata
१३७	पतंग	Caesalpinia Sappan
१३८	पपई	Carica Papaya
१३९	परवर	Trichosanthes Dioica
१४०	परिपाठ	Hedyotis Biflora
१४१	पळस	Butea Frondosa
१४२	पाणकणीस	Typha Angustifolig
१४३	पानफुटी, पर्णबीज	Bryophyllum Calycinum
१४४	पारिजातक	Nyctanthes Arbortristis
१४५	पिंपळ	Ficus Religiosa
१४६	पिंपळी	Piper Longum
१४७	पुदीना	Mentha Sylvestris
१४८	पुनर्नवा	Boerhavia Diffusa
१४९	फणस	Artocarpus Hirsuta
१५०	फणी निवडुंग	Opuntina Dillenii
१५१	फांगळा	Pogostemon Parviflorus
१५२	बकुळ	Mimasops Elengi
१५३	बडीशेप	Foniculum Vulgare
१५४	बदाम	Prunus Amygdalus
१५५	बाभळ	Acacia Arabica
१५६	बाळंतशोप	Peucedanum Graveolens
१५७	बावच्या	Psoralea Corrglifolia
१५८	बाहवा	Cassia Fistula
१५९	बिब्बा	Semecarpus Anacardium
१६०	बेल	Aegle Marmelos
१६१	बोर	Zizyphus Vulgaris
१६२	ब्राम्ही	Herpestis Monniera
१६३	भारंगमूळ	Premna Herbacea
१६४	भूईमूग, शेंगदाणे	Arachis Hypogaea
१६५	भोकर	Cordia Latifolia
१६६	मंजिष्ठ	Rubia Cordifoua
१६७	महानिंब, बकाणानिंब	Ailanthus Excelsa
१६८	माका	Eclipta Prostrata, Wedelia Calendulacea
१६९	मायफळ	Quercus Infectoria
१७०	मालकांगणी	Celastrus Paniculata
१७१	मिरची	Capsium
१७२	मिरे	Piper Nigrum
१७३	मुरूडशेंग	Helicteres Isora
१७४	मुळा	Rophanus Sativus
१७५	मुसळी	Asparagus Ascendeus
१७६	मूग	Phaseolus Mungo
१७७	मेंदी	Lausonia Alba
१७८	मेथी	Trigoneela Fenum Goetcum
१७९	मैदालकडी	Litsoea Sebefere
१८०	मोह	Bassia Letifolia
१८१	मोहरी	Brassia Nigra
१८२	रक्तचंदन	Pterocarpus Santalinui
१८३	रक्तरोडा	Tecama Undulata
१८४	रताळे	Ipomoea Batatas
१८५	राळ	Shorea Robusta
१८६	रास्ना	Inula Racemosa
१८७	रिंगणी	Solanum Indicum
१८८	रिठा	Spindus Trifoliantus
१८९	रूई	Calotropis Procera
१९०	रेणुकबीज	Piper Candatum Vitexspeciosa
१९१	रेवाचिनी	Carcinin Morell
१९२	लवंग	Caryophyillus Floribunda
१९३	लसूण	Allium Sativum
१९४	लाखेरी	Melastoma Malabathricum
१९५	लाजाळू	Mimosa Pudica
१९६	लोध्र	Symplocos Racemosa
१९७	वड	Ficus Bengalensis
१९८	वाळा	Audropogon Moricatus
१९९	वावडिंग	Embelia Ribes
२००	वेखंड	Acorus Calamus
२०१	वेलदोडा	Elletaria Cardamomum
२०२	वेळू, वंशलोचन	Bombusa Vulgaris
२०३	शतावरी	Asparagus Racemosus
२०४	शहाजिरे	Carunigrum
२०५	शिंगाडा	Tracapa Bispinosa
२०६	शिकेकाई	Origanun Vulgaris
२०७	शेवगा	Moringapateri Gosperma
२०८	शेवाळी	Serratophy Leum Sobmersum
२०९	सताप	Ruta Graveolens
२१०	सत्यनाशी	Argemone Mexicana
२११	सबजा	Origanum Marjorana
२१२	साग	Tectona Grandis
२१३	सागरगोटा	Coesalpinia Bonducella
२१४	सातविण	Alstonia Scholaris
२१५	सालममिश्री	Orchis Letifolia
२१६	सुंठ	Ginger
२१७	सुपारी	Areca Catecu
२१८	सुरण	Amorphallus Campanulatus
२१९	सोनामुखी	Cassia Elongata
२२०	हळद	Curum Alonga
२२१	हिंग	Narthex Assafoetida
२२२	हिरडा	Terminala Chebula
२२३	हेकडी	Ophioxylon Sarpentinum

रोगांची इंग्रजी नावे

अक्र	पर्यायी मराठी शब्द	इंग्रजी शब्द
१	अंगुलीवात	Gout
२	अंडाशय दाह	Orchitis
३	अग्निमांद्य	Dyspepsia
४	अतिसार	Diarrhea
५	अत्यार्तव	Menorrhagia
६	अर्धांगवायू	Paralysis
७	अस्थिगत रोग	Disease of bones
८	अस्थिमार्दवता	Rickets
९	आंत्रपृच्छ विद्रधि	Appendicities
१०	आकडी, बालग्रह, आंचके	Convulsions
११	आतप मूर्च्छा	Sun stroke
१२	आमांश	Dysentery
१३	आवाज बसणे	Hoarseness
१४	आवाळू	Tumor
१५	उचकी	Hiccough
१६	उदरावरण दाह	Peritiontis
१७	उन्मादवायू	Histeria
१८	उपजिव्हिकेचे रोग	Tonsile diseases
१९	उपदंश गर्मी	Suphilis
२०	कफक्षय	Pulmonary Tuberculosis
२१	कमरशूळ	Backache
२२	कर्णरोग	Ear disease
२३	कांजिण्या	Chicken pox
२४	काळफळी	Carbuncle
२५	कावीळ	Jaundice
२६	किटकांचे विषारी दंश	Bites of insects
२७	कुरूप	Corn
२८	केस्तुडे	Boils
२९	खोक, जखम	Wounds
३०	खोकला	Cough
३१	गजकर्ण	Ring-worm
३२	गरोदरपण	Pregnancy
३३	गर्भपात	Mis-carriage
३४	गर्भाशय दाह	Metritis
३५	गर्भाशयाचे रोग	Uterus diseases
३६	गळू	Abscess
३७	गुल्म, अर्बुद	Cancer
३८	गृध्रसी	Sciatica
३९	गोवर	Measles
४०	ग्रंथिक संनिपात	Plague
४१	ग्रंथीरोग	Glands disease
४२	घटसर्प	Diptheria
४३	घसा दुखणे	Sore throat
४४	घाम	Sweat
४५	घोळणा फुटणे	Epistaxis
४६	जंत	Worms
४७	जठर रोग	Stomach diseases
४८	जलशोध	Dropsy
४९	जीभ व चव	Tongue and taste
५०	ठेचणे	Bruise
५१	डांग्या खोकला	Whooping cough
५२	डोकेदुखी	Head ache
५३	ताप	Fever
५४	तारूण्यपिटिका	Acne
५५	त्वचारोग	Skin diseases
५६	दंत रोग	Teeth diseases
५७	दंतोद्भव	Dentition
५८	दमा	Asthama
५९	दाह	Inflammation
६०	दुग्धज्वर	Milk-fever
६१	देवी फोड्या	Small pox
६२	धनुर्वात	Tetanus
६३	धावरे	Erysipelas
६४	धुपणी	Leucorrhiea
६५	नखुर्डे पेरे	Felon
६६	नखुर्डे, पेरे	Whitlow
६७	नष्टार्तव	Amennorrhoe
६८	नाळगुद	Bright disease
६९	निद्रानाश	Sleeplessness
७०	नेत्ररोग	Eye disease
७१	नेत्राभिष्यंद, डोळे येणे	Opthalmia
७२	पडसे, सर्दी	Catarrh
७३	पडसे, सर्दी	Cold
७४	पडसे, सर्दी, शैत्य	Coryza
७५	परमा	Gonorrhoea
७६	परिवर्तन ज्वर	Relapsing Fever
७७	पांडुरोग	Anemia
७८	पित्तप्रकोप	Biliousness
७९	पित्ताश्मरी	Gall Stone
८०	पूयजन्य ज्वर	Pyaemia
८१	पूयजन्य ज्वर	Septicemia
८२	पोटशूळ	Colic
८३	पोळणे	Scald
८४	प्रसूति	Labour
८५	प्रसूति ज्वर	Puerperal fever
८६	प्रातर्वांती	Morning sickness
८७	प्लीहेचे रोग	Spleen diseases
८८	फुफ्फुसावरण दाह	Pleurisy
८९	फेफरे, अपस्मार	Epilepsy
९०	बहुमूत्र	Diabetes insipidus
९१	भगंदर	Fistula in Ano
९३	भाजणे	Burns
९४	भोवळ, चक्कर	Vertigo
९५	मज्जास्तंभ	Stiffness of neck
९६	मधुमेह	Diabetes
९७	मलावरोध	Constipation
९८	मस्तिष्क दाह	Meningitis
९९	मस्तिष्काघात	Concurssion of the brain
१००	महामारी, पटकी	Cholera
१०१	मानसिक रोग	Mental diseases
१०२	मुखपाक	Apthae
१०३	मुडदूस	Marasmus
१०४	मुत्राशय शैथिल्य	Enuresis
१०५	मुष्टीमैथून	Masturbation
१०६	मूत्रपिंड दाह	Nephritis
१०७	मूत्राशय दाह	Cystitis
१०८	मूत्राशय दाह	Inflammation of bladder
१०९	मूत्राशय शैथिल्य	In continence of urine
११०	मूत्राश्मरी	Urinary stones
१११	मूत्रेंद्रियाचे रोग	Kidney diseases
११२	मूर्च्छा	Fainting
११३	मूळव्याध	Hemorrhoids
११४	मूळव्याध	Piles
११५	मेंदूचा थकवा	Brain fag
११६	मोतिबिंदू	Cataract
११७	यकृत बिघाड	Liver diseases
११८	योनिभ्रंश	Uterine displacement
११९	रक्तज मूर्च्छा	Apoplexy
१२०	रक्तस्त्राव	Hemorrhage
१२१	रांजणवाडी	Stye
१२२	लचकणे	Sprain
१२३	वांति	Vomiting
१२४	वात होणे	Delirium
१२५	वातशूळ	Neuralgia
१२६	विटाळ	Menstruation
१२७	विषमज्वर	Typhoid fever
१२८	वृषणशोथ	Hydrocele
१२९	वेड लागणे	Madness
१३०	वेड, पागल बनणे	Insanity
१३१	व्रण	Ulcer
१३२	शिरांचे रोग	Veins diseases
१३३	श्लेष्मक ज्वर	Influenza
१३५	श्वसनक ज्वर	Pneumonia
१३६	संधिवात	Rheumatism
१३७	सपीडार्तव	Dysmenorrhia
१३८	ससणी लघुश्वासनलिका दाह	Bronchitis
१३९	स्तन विद्रधि	Mastitis
१४०	स्त्राव	Exudations
१४१	हस्तकंप	Writers cramp
१४२	हिरडीचे गळू	Gum Boil
१४३	हिवताप	Malaria
१४४	हृदयशूळ	Angina Pectoris

रुग्णावस्था आणि औषधी कार्य

अक्र	पर्यायी मराठी शब्द	इंग्रजी शब्द
१	अगद-उतार	Antidotes
२	अम्ल	Acid
३	अवसादक	Sedatives, depressants
४	अश्मरीनाशन	Antilithics
५	आनुलोमिक, सर	Laxatives
६	आर्तवजनन	Emmenagogues
७	उत्तेजक	Stimulants
८	उपशोषण	Absorbents
९	कंठ्य	Ciliary excitant
१०	कुटुपौष्टिक	Bitter and aromatic tonics
११	कुष्टघ्न	Antiparasitics
१२	कृमिघ्न	Anthelmintics, Antiscoliac, Uermifuge, Vermicides
१३	कोथप्रशमन	Antiseptics
१४	कोष्ठवातप्रशमन-दीपन	Carminatives, aromatics
१५	क्षार	Alkalies, Antiacids
१६	गर्भपाती	Adortifacients, Ecbolics
१७	ग्राहिपौष्टिक	Astringent tonic
१८	जीवनीय	Restoratives
१९	ज्वरनाशन	Antiperiodics
२०	ज्वरहर	Antipyreics, antifebrile, febrifuge
२१	तारकाविलासि	Mydriatics
२२	तारकासंकोचन	Myotics
२३	दारण	Escharotics
२४	दाहशमन	Refirigerants
२५	दीपन	Stomachics
२६	दुर्गंधहर	Deodorants
२७	पाचन	Digestives
२८	पित्तविरेचन	Cholagogue purgatives
२९	पित्तसारक	Cholagogues
३०	पौष्टिक	Tonics
३१	भेदन	Drastic purgatives
३२	मदकारी	Delirificients
३३	मार्दवकर	Emollients and protectives
३४	मूत्रजनन	Diuretics
३५	मूत्रविरजनीय	Refirigerant diuretics
३६	मूत्रविरेचनीय	Hydragogue diuretics
३७	मूत्रसंग्रहणीय	Urin diminisher
३८	मोहजनन	Narcotics
३९	रक्तपित्तप्रशमन	Antisorbutics
४०	रक्तसांग्राहिक	Haemostatics
४१	रक्तस्कंदन	Styptics
४२	रक्तास्थापन	Haematics, blood tonics
४३	रक्तोत्क्लेशक	Rubefacients
४४	रेचन	Purgatives
४५	रोगजंतुघ्न	Disinfectants
४६	लालाप्रसेकजन	Sialagogues
४७	लालाप्रसेकापनयन	Antisialogogues
४८	वमननिग्रहण	Antiemetics
४९	वाजीकर	Aphrodisiacs
५०	वामक	Emetics
५१	विकाशिन	Antispasmodics
५२	विरेचन	Hydragogue purgatives
५३	विलयन	Disentient, Resolvents
५४	वेदनास्थापन, वेदनाशमन	Anodynes, analgesics
५५	शर्करानाशन	Lithontriptics
५६	शिरोविरेचन	Errhines
५७	शोथप्रतिकार	Antiphlogestic
५८	शोषघ्न	Anttubercular
५९	श्लेष्मानिस्सारक	Expectorant
६०	षांढ्यकर	Anaphrodisiac
६१	सौमनस्यजन	Exhilerents
६२	स्तंभन	Astringents
६३	स्तन्यजनन	Galactagogues
६४	स्तन्यनाशन	Lactifuge
६५	स्त्रंसन	Simple purgatives
६६	स्नेहन	Demulcents
६७	स्फोटजनन	Vesicant
६८	स्वप्नजनन	Hypnotics, Soporifics
६९	स्वापजनन	Anaesthetics
७०	स्वेदन	Diaphoretics
७१	स्वेदापनयन	Anhydrotics
७२	हृदयोत्तेजक	Cordial